Çocuklarda Alerji

Günümüzün en önemli sorunlarından birisi alerjik hastalıklardır. Çocuklarda alerji hastalıkların görülme sıklığı her geçen gün arttığı görülmektedir. İstanbul’da yapılan çalışmalarda her 6-7 çocuktan birinde astım olduğu, her 10 çocuktan birinde alerjik nezle ve her 20 çocuktan birinde egzama görüldüğü bildirilmektedir. Bu alerjik hastalıklardaki artış sadece Türkiye’de değil neredeyse bütün dünyada her yıl artmaktadır. Çocuklarda görülen alerjik hastalıkların çocuk alerji uzmanları kontrolünde teşhis edilip tedavi edilmesi çok önemlidir.

Çocuklarda görülen başlaıca alerjik hastalıklar astım, alerjik nezle, hışıltılı çocuk (Wheezing İnfant), egzema (Atopik Dermatit), ürtiker (Kurdeşen), kontakt dermatit, göz alerjisi, gıda, alerjisi, ilaç alerjileri, böcek alerjileri, mesleki alerjiler, anaflaksi (Alerjik şok), heriditer anjioödemdir.

Çocuklarda alerjik hastalıklardan en sık görüleni astımdır. Astımın en önemli belirtileri sık öksürük, sık hırıltı, nefes sıkışması ve egzersiz sonrası nefes sıkışmasıdır. En önemli nedeni genetik ve çevresel faktörlerdir. Astımın %90 nedeni alerjenlere karşı gelişen alerjidir. En sık sorumlu alerjenler ise ev tozu akar, polenler, küflerdir. Hava kirliliği, sigara, diyet, hijyen gibi bir çok çevresel faktörler de astım gelişmesine katkıda bulunur.

Astımın tetikleyicilerinin de bilinmesi gerekir. Astımlı olan çocukların akciğerleri önemli derecede hassas olduğu için çeşitli nedenlerle astım belirtileri ortaya çıkabilir. Bu astım belirtilerini ortaya çıkaran nedenlere astımın tetikleyicileri denilmektedir. Gribal enfeksiyonlar astımlı çocuklarda en büyük tetikleyici faktördür. Gribal enfeksiyon hassas olan akciğerlerdeki bronşlarında daralma yaparak düzelmeyen öksürüklere ve astım atağına neden olabilmektedir.

Diğer astım belirtilerini ortaya çıkaran ve hatta krizine sokan astım tetikleyicisi sigara dumanıdır. Astımlı çocukların akciğerleri kokuya karşı çok hassastır. Kokular astımlı çocuklarda ve yetişkinlerde öksürüklerin ortaya çıkmasına ve hatta astım krizine neden olabilmektedir. Bu nedenlerle astımlı çocukların tedavisinde sigara dumanından kaçınmak çok önemlidir. Balkanda veya mutfakta sigara içilmesi de sigaranın çocuklara zarar vermesini engelleyecek bir yaklaşım değildir. Çünkü sigara içen kişinin üzerine sinen koku da astımlı çocukta öksürüklere neden olur.

Astımlı çocukların akciğerlerinde hassasiyet olduğu için parfümden ve parfümlü temizlik malzemelerinden kaçınmak gerekir. Çamaşırların da parfümsüz temizlik malzemeleriyle yıkanması daha doğru olacaktır. Parfümlü temizlik ürünü ile yıkanan çamaşırlar çocuklarda öksürüğe neden olabilir.

Evde sigara içilmemesi, evde temizlik yapılırken kokusu olmayan temizlik maddelerinin kullanılması, çamaşırların da kokusu olmayan parfümsüz detarjanlarla yıkanması çok önemlidir.

Alerjik nezle de astımlı çocukların çoğunda vardır. Genellikle birlikte görülür. Alerjik nezlenin en önemli belirtileri de sık nezle, peşpeşe hapşırma, burun kaşınması ve burun tıkanmasıdır. Çok kolay sinüzit olurlar ve bu nedenle sık sık antibiotik kullanmak zorunda kalınır. Astımlı çocuklarda mutlaka alerjik nezlenin de belirtileri aranmalıdır. Astımı tetikleyen faktörler alerjik nezlenin belirtilerini de tetikleyebilir.

Hışıltılı çocuklar ilk 3 yaşta sıklıkla görülür. 1 aydan uzun süren hırıltı, 2 defadan fazla hırıltı olması durumunda hırıltılı çocuktan bahsedilir. Başta astım olmakla birlikte birçok nedenle hırıltı gelişebilir. Tekrarlayan hırıltı nedenlerinden biri de reflüdür. Reflü de özellikle 1 yaşın altındaki çocuklarda sorun olabilmektedir.

Egzama ise bebeklikte yüzde kızarıklık ile başlayan daha sonra eklemlerde kızarıklık kaşıntı şeklinde belirti veren bir durumdur. Ciltleri kurudur ve hassastır. En sık nedeni de gıda alerjileri ve cildin yapısındaki bozukluklardır. Egzamanın nedeni ortaya çıkarılmazsa sık sık belirtiler tekrarlar. Ciltleri çok hassas olduğu için nemlendirici kullanılması ve yün kıyafetlerin kullanılmaması, kurutucu sabun ve şampuan kullanılmaması, sıvı ve alerjik olmayan detarjanlarla çamaşırların yıkanması faydalı olabilir.

Gıda alerjileri de sıklıkla karşımıza çıkan bir alerjik hastalıktır. İlk 1 yaştaki çocukların yaklaşık %6-7 kısmında görülmektedir. En sık neden ise yumurta ve inek sütü alerjisidir. Bu iki gıda dışında buğday, soya, fındık, fıstık, ceviz gibi çerezler, balık ve kabuklu deniz ürünleri de diğer en önemli besin alerjisi nedenleridir. Ciltte kaşıntı, egzama, kakada sümüklenme, kakada kan görülmesi, kabızlık, kusma, reflü gibi belirtiler varsa gıda alerjileri akla getirilmelidir.

Böcek alerjilerinden en tehlikelisi ise arı alerjisidir. Arı sokması sonrası nefes sıkışması baş dönmesi gibi belirtiler olmuşsa mutlaka çocuk alerji uzmanlarınca temasa geçilmesi ve gerekirse aşı tedavisine başlanması önemlidir.

İlaç alerjileri de çok önemlidir. Penisilin başta olmak üzere bir çok antibiyotik alerjisi ve lokal anestezik maddeleri alerjileri başlıca ilaç alerjileridir. İlaç alerjileri çocuklarda da önemli bir alerjiye neden olabilmektedir. İlacın alımından sonra eğer alerjisi varsa dakikalar içinde ciddi alerjik reaksiyonlara neden olarak hayati tehlikeye neden olabilmektedir.

Çocuklarda görülen alerjik hastalıkların teşhisinde ve tedavisine en önemli sorunlardan biri de ailelerin hangi doktora gidecekleri konusundaki bilgi eksiklikleridir. Çocuklarda görülen alerjik hastalıkların teşhis ve tedavisi konusunda çocuk alerji uzmanları en deneyimli olan uzmanlardır. Çocuk alerji uzmanları çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı olduktan sonra çocuklarda görülen alerjik hastalıklar konusunda eğitim alan ve bu eğitimleri sonunda çocuk alerji uzmanı diploması (yeni adıyla çocuk immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanı) alan uzmanlardır. Bu nedenle çocuklarda görülen alerjik hastalıkların çocuk alerji uzmanlarınca değerlendirilmesi çok önemlidir.

Prof. Dr. Ahmet Akçay

Çocuk Alerji ve Çocuk Göğüs Hastalıkları Uzmanı